Kolera Hastalığını duymuşsunuzdur sanırım, Çok değil 200 yıl kadar öncesine kadar dünya nüfusunu kırıp geçirmiştir. Konuyla ne alakası var demeyin hemen. Su ile bulaşan hastalık sadece kolera da değil.  Hepatit,Tifo, Paratifolar,Sıtma, Trahom, Anemi ve daha adını hiç duymadığınız bir sürü hastalık sularda insan için tehlike oluşturuyor.

Balıkların bu hastalıkların pek çoğundan çekinmesine gerek olmasa da şebeke suları bu hastalıklardan arındırılmış olarak evimize gelmek zorunda. Şebeke sularını artıma amacıyla 1800′lü yılların sonunda  Arıtmadaki kullanımı kolay ve etkin olduğu için Klor (Chlorine (Cl2)) Gazı kullanılmaya başlanmış.  Su içinde çok dengesiz olan bu gaz Yaklaşık 5 saatte yarı ömrünü tamamlamış oluyor.  Suyu tamamen  terk etmesi ise 24 saati geçiyor, İşte bu sebeple biz akvaristler Şebeke suyunu 1 gün yoğun havalandırma ile dinlendirme değil, kloru arıtma yoluna gidiyoruz. Tabi Aktif karbon dan yavaş yavaş geçişini sağlamak ta bu süreyi oldukça kısaltır.

Şimdilerde Singapur,Tayland gibi üretimin ve akvaryum balık ticaretinin yüksek olduğu yerlerde bu Klor'un arıtımında Renksiz, Kristalimsi bir bileşik olan Sodium thiosulfate (Na2S203) kullanılıyor. Sodyum tiyosülfat’ın çok küçük bir miktarı anında sudaki kloru yok ederken balıklara ise bir zararı dokunmadığı biliniyor.

Görünmez Katil

Kloramin insan üzerindeki etkisi

Klor su içinde çok kararsız ve hızlı yayıldığı için kloramin(Chloramine (NH2Cl)) adında yeni bir bileşik (Amonyak ile klor karışımı) geliştirilerek su arıtmada kullanılmaya başlanmış. CI2 nin önünde bulunan NH2 ise aslında çok duyduğunuz Nitritdir. Su şebekesine katılan kolorimin’de ufak bir dalgalanma(dozaj artışı, Marka değişimi vs) bir çok tropik balığın hiçbir belirti olmaksızın ölmesine sebep olabilir.

Kloramin’i suda gözle idrak etmek mümkün değildir. görünmezdir. Balıklarımız solungaçları (gill) aracılığıyla direk bu bileşeni kan dolaşımına alırlar. Kloramin soluyan balık strese girer, Solungaç kapakları(gills) kızarır, Düzensiz davranarak sağa sola ani ivmelenmeler yapar hatta bazen suyun dışına çıkmak için atlar.  Su değişim sırasında Balığınızın hızlı hızlı nefes aldığını, sağa sola sürtündüğünü, su yüzeyinde nefes almaya çalıştığını görüyorsanız balığınız klor ve nitrat karışımı olan kloraminden etkilenmiş demektir.

Bazen suda nitrat patlaması yaşanmış acil su değiştirin vs gibi yorumlar görüyorum. Fakat klordan arındırılmamış su kullanmak, zaten nitrat oran artmış suyunuza nitrat vermekle kalmadığı gibi bir de üzerine klor bileşeni ile durumu daha kötü hale getirmektedir.

Eğer su değişiminden sonra böyle durumlarla karşılaşmışsanız,  hemen uygun miktarda Su düzenleyici(declorer, sodyum tiyosülfat) kullanmalısınız. Bu şekilde balığı kurtarma imkanınız yüksek olsa da, Suda 1 saat kalan klor Suyunuzda, Kumunuzda,Filtrede bulunan bir çok yararlı bakteriyi(hepsini öldürmüş de olabilir.) öldürmüş olacaktır. Böyle bir durumda imkanınız varsa akvaryumunuzdaki nitrojen döngüsü tekrar oturana kadar balıkları başka suyu dinlenmiş bir akvaryuma almanızı tavsiye ederim.

Metilen mavisi bir su hazırlama ilacı değildir, Zira suda ki klor zaten bir dezenfektandır. Bilinçsizce su değişimi sırasında klorlu suya atılan metilen mavisi klor ile birleştiğinde yeni kurulmuş bir akvaryuma sahipsiniz demektir. Yani içinde bakteri olmayan bir suyunuz, mukozası incelmiş balıklarınız var demektir.

Bir başka katilimiz ise bakır, kurşun ve çinko gibi ağır metaller. Elbette bu metallere de sağlıklı ortam için ihtiyacımız olacak fakat aşırı miktarda bulunan metaller balıkların ölümüne neden olacaktır. Hatta aşırı miktardaki kurşun insanı bile öldürür.Bu metaller su kaynağında olmasa bile (Belediyelerin ölçüm labaratuarları yok dese bile) Sular idaresinin evimize kadar olan boru hatlarında metal alışımı suya karışmaktadır. Metalden arındırmak için suyu akvaryumunuza koymadan önce bir kovada dinlendirmeniz yardımcı olacaktır. ağır metaller ovanın dibine çökecektir.

Su Hazırlayıcı Kavramı

Su hazırlama değişik bir kavram aslında. Suyu kime göre neye göre hazırladığımız önemli. Mesela kimileri suyun ph’ını 6 ya indirmek için kullandığı işleme su hazırlama derken, diğeri klordan arındırma işlemine su hazırlama diyor. Su hazırlamadaki kullanılabilecek hazır ürünler var Mesela JBL Biotopol R tam bizim istediğimiz tür bir hazırlayıcı. Kloru ve ağır metalleri yok ederken, Japon balığı için faydalı olan bakteri kültüründen bir miktar aşılama yapıyor, ayrıca bazı vitamin ve mineral katkıları da mevcut.

Piyasada genel anlamıyla 3 tür su hazırlayıcı var.

1-) Dechlorinator (Sodium thiosulfate) : Sudaki Kloru anında uçurur. Ağır metaller gibi diğer unsurlar üzerinde etkisi yoktur. Ayrıca Amonyak kalır. (Klor yerine klorun amonyak ile birleşimi olan kloramin kullandıkları için)

2-) Chloramine Neutralizer  : Klordan değil kloraminden arındırıdığı için amonyağı da bağlayarak daha zararsız hale getirir. bazı markalar ağır metalleri de yok eder.

3-  Complete Conditioner : Kloru, Amonyağı, Ağır metalleri yok eder, Ayrıca üzerinde yazdığı balık türleri için uygun ortam PH seviyesini ayarlar. Elektrolit ve balığın mukozasını korumaya yönelik maddeler içerir.
Klordan arındırdık peki ya Amonyak ?

Kloramin’de  amonyak olduğunu biliyoruz, Kloru uçurduğumuzu farz edersek amonyak ne olacak ? Kloramindeki klor ve amonyak bağı çözüldükten sonra (klordan arındırdıktan sonra) amonyak 12 gün kadar su da kalıyor. Dolayısıyla sadece 1 gün dinlendirilmiş su işimizi görmez. İşte bu yüzden Komple Su hazırlayıcı hazır ürünleri kullanmamız daha pratik. Yoksa Kloru temizlemek için Sodium Thiosulfate kullanıp, 2 hafta su dinlendirme ya da amonyak+ağır metaller için başka şeyler kullanmak zorundayız.

Yeni Akvaryum Kurulurken.

Balığın olmadığı yeni akvaryum kurulumunda suyu koyduktan sonra 2 hafta beklersel kloramin bize bir zarar vermeyecektir. Kloru bir kaç günde uçurursak amonyak için nitrojen döngüsünü de hızlandırmak için bir kaç bitki eklersek bir çok sorunu yaşamadan akvaryumumuzu hazırlamış oluruz. (Nitrojen döngüsünün oturması için 8 hafta  gerekmekte).

Kısmi periyodik su değişimi Nasıl olacak?

Akvayumdaki suyunuzun haftalık olarak %10 ile %20 gibi bir miktarını kloramin içeren dinlenmemiş su ile değişimi (bir miktar bakteri kaybı yaşansa da ) çok sorun yaratmayacaktır.  %20 Su değişimi sırasında filtrede barındırmak için yırtındığımız bakterilerin ölmemesi için mutlaka filtre(sump da dahil) ve ısıtıcılarınızın fişini çekin. Su değişiminden sonra balıklarınızın klora maruz kalıp etkilenmemesi için MUTLAKA su düzenleyici kullanmanız gerekli.  Bu yöntemde sadece dinlendirmeye ihtiyacınız yok. Şebeke suyu kullanıyorsanız mutlaka su düzenleyici de kullanmalısınız. Dinlenmemiş şebeke suyunu akvaryumunuza koyarken de suyu çok yukarıdan koyarak hızla karışmamasını sağlayın. Su ağır ağır karışmalı. Ben çeşmeyi dakikada 2-3 litre akacak şekilde ayarlıyorum. Akvaryuma yeterli su doldurduktan sonra su düzenleyici sıvıdan yeterli oranda ekleyim, elimle sıvının akvaryumun her tarafına ulaşması için hafifçe karıştırıyorum.

Sonuç Olarak

Kloramin ile Balık yaşamıyorsa biz niye yaşayalım ?

Belediyenin ne zaman fazla klor atacağını, Patlayan boruların yerine yenisinin ne zaman takıldığını bilemediğimiz için sadece kloru arındırmak yetmez, Ayrıca Amonyak ve diğer ağır metalleri de arındırmakta fayda var.  Kimi insanlar “Sen balığı nasıl alıştırırsan öyle gider, Su düzenleyici kullanma” diyor, şaşıyorum.  Çünkü bu gün klorlu olan su akvaryuma koyduktan 2 gün sonra klor uçacak, Balık klora mı klorsuz suya mı alışacak, Yoksa bu kadar çok değişen ortama mı ? Bir de klor dezenfektandır yararlı yararsız ne varsa ölür. Su düzenleyici kullanılmadan yapılan su değişimleri sonucu akvaryumda bakteri kültürü katli olacağı gibi balıkta hiçbir zaman mukoza zarı mükemmel seviyeye çıkamayacak.

Kaliteli markaların ürünleri için her zaman bütçeniz el vermeyebilir, En azından Sodium thiosulfate gibi kimyasalları temin edin ve su değişimi ardından mutlaka kullanın. Böylece aniden belirtisiz kaybettiğiniz balık için kendi kendinize kış mevsimi geldi,yaz mevsimi geldi, sudaki klor fazlaydı o yüzden balık kaybettim gibi mazeretler üretmeniz gerekmez.

Su hazırlama olmazsa olmazdır. Olmasa da olduğu durumlar vardır. fakat sonsuza kadar “olmasa da olur” kalamaz

Makale aslen Japon balığı yetiştiriciliği için şu sitede tarafımca hazırlanmıştır. Lütfen yazarı belirtilmeden kullanılmasın.