İstanbuldaki Kastamonulular nerede..

 Diatomitin en önemli özellikleri diatome kavkısından aldığı yüksek gözeneklilik ile düşük özgül ağırlık ve beyazlıktır. Kuru halde özgül ağırlığı 0.15 - 0.40 g/cm3 ara­sı değişir. Opal sertliği 4.5-6.0 arası olmakla birlikte, kayacın sertliği 1,5 dan faz­la değildir. Genellikle gevşektir, elde un gibi dağılır. Renk beyaz, açık bej ve gri arası değişir. Organik materyal(gereç)ce zengin diatomitler; kahverengi, koyu yeşil hat­ta siyaha varabilir.

 Diatomit, saf, kumlu, milli, killi, kireçli, marn(çok ince taneli kil minerallerinden ve kalsitin değişik oranlardaki karışımlarından oluşan tortul/kayaç)lı, tüflü tiplerde gelişebilir. Masif(ağır,çok fazla,bol) ola­bilir veya lâmina(yaprak,levha,tabaka)lı tabakalanma da gös­terebilir. Tane boyu dağılımı diatomelerin cinsine ve iriliğine, kavkıların tam veya kırık oluşuna, kil ve kum gibi katkıların varlığına ve oranına bağlı olarak değişir. Yüksek absorbsiyon(emilim) özelliği vardır. Ağır­lığının 3 misline kadar su çekebilir. Isı iletkenliği düşüktür: 300°C de 0.08,800°C de 0.1Q,1200°C de ise 0.11 (kcal/mVC.h).

 Erime noktası SK 8 ile 33 arası değişir. Basınç direnci 3-18 kg/cm2 arasıdır. Kimyasal bileşim için bir standart veri­lemez. Genellikle % 70-90 arası SiO ile % 2 -10 AIOa ve % 1 - 8 Fe03. yine % 1 - 2 den az oranlarda TiO, CaO, MgO, Na.O, KsO ve POs kapsar. Nem kapsamı çeşitli değerlerde olabilir. Ateş kaybı organik madde, kil minerallerinin suyu, SOa ve CO ye göre değişir.

DİATOMİTİN KULLANIM ALANLARI:

Ham diatomitin çeşitli şekillerde işlenmesiyle elde edilen aktif diatomit ürünleri aşağıdaki gibidir :

1. Tabii(natürel): ”Ham diatomitin sadece kurutulması ve içindeki yabancı maddelerin kaba olarak ayrılmasıyla elde edilir.”

2. Kalsine diatomit: ”Diatomitin döner fırınlarda 600 C-1000 C’de kalsinasyona tabi tutulmasıyla elde edilir.”

3. Flaks-kalsine diatomit: ”Diatomitin kalsinasyon(bir katının erime sıcaklığının altında ısıtılarak eritmeden faz dönüşümüne veya termal bozulmaya uğratılması) esnasında flaks maddesi olarak eriyebilen alkali(çözündüğü zaman hidroksil iyonları veren,suda eriyen baz bileşik) bir tuz ilavesi ile elde edilir.” olmak üzere üçe ayrılır.

Son yıllarda diatomit tüketiminin süzme maddesi ala­nında yoğunlaştığı görülmektedir. Ülke­den ülkeye yüzdeler değişmekle birlikte genel bir görüntü vermesi yönünden Amerika Birleşik Devletleri'nde(ABD) kullanım alanı dağılımı şu biçimde verile­bilir :

1. % 58 filtrasyon(bir sıvı veya gazı delikli materyalden geçirerek içindeki asılı durumda bulunan partikülleri ayırma işlemi/sudaki katı partiküllerin delikli bir materyal,kum veya filtreden geçirerek ayrılması işlemi/süzülme) maddesi, 2. % 19 dolgu maddesi, 3. % 4 izolasyon(yalıtım) maddesi, 4. % 19 çeşitli amaçlar.

Diatomitin kullanım alanlarını prensipte şu kategorilerde toplamak olanaklıdır:

1. Filtre maddesi (bira, şeker, meyve suları,petrol ürünleri, içme suyu, alkollü içkilerin filtresinde)

2. Dolgu maddesi (kağıt, plastik, lastik, kibrit, boya, cila, temizlik malzemesi, ilaç ve kozmetik sanayiinde)

3. Yapı malzemesi(çimento, harç ve bentonitli hafif tuğlalarda karışım malzemesi) 4. Absorbent(emici) (yangın söndürücüler, sert ispirtoda) 5.Taşıyıcı

6.Katalizatör(kimyasal tepkimeyi hızlandıran fakat kendisi değişmeyen madde) ve katalizatör taşıyıcısı,dezenfeksiyon(mikro organizmaların fiziksel veya kimyasal yollarla yok edilmesi,mikropların öldürülmesi,mikropsuz duruma getirme) maddelerinde, boya sanayiinde, gübrelerde, metal, metal oksit, asit-tuz kontaklarında, katalizör taşıyıcısı, sülfürleme(kükürtleme)den polimerizasyona(küçük moleküllerin birleşerek,genellikle büyük molekül ağırlıkta bir birleşik oluşturması işlemi) kadar çeşitli işlemlerde katalizör, özellikle margarin sanayiinde yağ sertleşmesinde)

7. Silikat(yapı malzemesi olarak kullanılan cam,çimento,tuğla v.b. maddelerin birleşiminde bulunan ,silisik asidin bazlarla birleşerek oluşturduğu tuz) imali,

8. Hafif aşındırıcı ve temizleyici (çamaşır deterjanlarında, leke emicilerde, cilalarda, oto parlatıcılarda),

9. İzolasyon maddesi (duvar, döşemelerde, yüksek ısılı fırınların dış kaplamasında).

Diatomit süzme alanında toz halinde veya preparat(kullanıma hazır duruma getirilmiş,hazırlanmış) olarak, ayrıca sıvılara karıştırılarak kullanılır. Bira, şeker, meyva su­ları, petrol ürünleri, içme suyu, alkollü içkiler gibi kullanım alanları için değişik süzme hızlı diatomitler aranır. Örneğin bira için süzme hızı 40 - 70 ml/dakika iste­nir. Süzücülerde saf, uzun ve iri formlar­dan oluşan diatomitler aranır.

Doldurucu olarak diatomit, kâğıt, plâstik, lastik, kibrit, boya, cila, temizlik malzeme­si ilâç ve kozmetik sanayilerinde kullanı­lır. Dolgu maddesi olabilecek diatomitlerde saflık, beyazlık, ince taneli doku, yük­sek gözeneklilik ve düşük döküm ağırlığı istenir.

Yapı malzemesi alanında diatomit; çimen­to, harç ve bentonitli hafif tuğlalarda karışım malzemesi olarak kullanılır. Betonda % 3 diatomit ilavesi ile betonun basınç direncinin % 20, çekme direncinin % 10 arttığı gözlenmiştir. Bu alanda düşük kaliteli diatomitlerden de yararlanma olana­ğı vardır.

Diatomitin yüksek emme özelliğinden di­namit yapımında yararlanılmıştır. Bugün de çeşitli kimyasal maddeler diatomite emdirilerek kullanılmaktadır. Yangın söndürücüler ve sert ispirtoda da diatomit absorbent olarak aranmaktadır.

Yüksek emme özellikli diatomitten dezenfeksiyon maddelerinde, boya sanayiinde, gübrelerde yararlanılır. Aynı şekilde diato­mitten metal, metal oksit, asit - tuz kontaklarında katalizatör taşıyıcısı, sülfürlemeden polimerizasyona kadar çeşitli iş­lemlerde de katalizatör olarak yararlanmalar oldukça yükselmiştir. Özellikle margarin sana­yiinde yağ sertleştirilmesinde katalizatör taşıyıcısı olarak diatomit aranır.

Seramik, glazör(buzla kaplama sonucu balığın etrafında oluşan ince buz tabakası) ve ultramarin ile çeşitli cam imalinde diatomitten yararlandır. Hafif aşındırıcı ve temizleyici olarak çama­şır deterjanlarında, leke emicilerde, cilalarda ve oto parlatıcılarında diatomit kul­lanılır.

Diatomitin yüksek gözenekliliğinden ötürü ısı ve sese karşı iyi bir izolatör(yalıtkan) olduğu eskiden beri bilinmektedir. Gerek duvar ve gerekse döşemelerde kireç veya çimento ve asbest tozu karışımlı plâkalar halinde basılarak kullanılmaktadır. Buhar ve gaz borularında diatomit sıvaları, yüksek fırı­nın dış kaplamasında diatomit tuğlaları ısı kaybını önleyecek niteliktedir.

Günlük yaşantıda diş macunundan gaze­teye, oto lâstiğinden kahve fincanına, baş ağrısı hapından duvardaki boyaya kadar pek çok yerde karşılaşılan diatomit; modern tekniğin en önemli gereksinim mad­delerinden birisi olup, çok geniş bir kul­lanım alanına sahiptir.

Türkiye'de diatomit tüketimi:

1. Filtrasyon,dolgu,yumuşak parlatıcı ve izolasyon malzemesi alanlarındadır.Süzme diatomiti; şeker şurubu,meyve suyu, şarap, gaz yağı, zeytin yağı süzmesinde ve kuru temizleme cihazlarında kullanılmaktadır.

2. Dolgu maddesi olarak diatomit;boya ve tarım koruma ilaçlarında, izolasyon maddesi olarak; ateş tuğlasında kullanılmaktadır. Ayrıca kozmetik, ilaç, kimya sanayiinde de diatomitten yararlanılmaktadır. Endüstri dışında yöre halkıda tebeşir veya badana yapımı gibi amaçlarda diatomit kullanılır.

3. Meyve suyu sanayi ile alkolsüz içkilerin filtrasyonunda diatomit kullanılmaktadır.

4. Dolgu ve taşıyıcı malzeme olarak diatomit; kağıt, lastik, kimya, gübre, ilaç ve kozmetik sanayi kollarında kullanılmaktadır.

5. Diatomitin önemli bir kullanma yeri; azotlu gübrelerin taşıyıcısı olarak kullanılmasıdır. Kurak iklim kuşağına giden Türkiye'de havadaki en küçük nemi dahi çekebilen diatomit, gübrenin toprağa kolayca karışmasını sağlayacaktır. Yine silisi kıt topraklarda öğütülmüş diatomit doğrudan gübre olarak kullanılabilir. Türkiye'de diatomitten farklı alanlarda yararlanma olanakları aşağıdaki gibidir:

1. Diatomitin önemli bir kullanım alanı da;yapı sektörü ve izalasyon işleridir. Türkiye'nin deprem ülkesi olması hafif yapı malzemesine; soğuk iklim kuşağına girmesi ve enerji açığı sorunları nedeniyle izalatör yapı malzemesine gereksinim duymaktadır. Her iki durumda da diatomitin kullanımı yararlıdır. Hafif yapı malzemesi olarak bir yandan tuğla ve birikete karıştırılabilir, öte yandan bentonit-diatomit karışımlı yapı tuğlası hazırlanabilir.

2. Diatomit; çimento, harç veya sıvıya katılarak gerek direnç gerekse izalasyon yeteneği arttırılabilir.

3. Diatomit; ses ve ısı izalasyonu için iç ve dış kaplamalarda asbest tozu, kireç ve diatomit karışımından üretilen plakalar kullanılabilir. Büyük sanayi tesislerinde ısı kaybının önlenmesi için diatomit tuğlası ve sıvası hazırlanabilir. KAYNAKLAR:www.maden.org.tr ”Diatomit jeolojisi ve yararlanma olanakları” www.maden.org.tr ”Bentonit ve diğer killerin absorbant olarak kullanımı”

www.ekutup.dpt.gov.tr ”DPT:Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planının Madencilik Özel İhtisas Komisyon Raporunun (Bentonit-Barit-Diatomit-Aşındırıcılar ) Çalışma Grubu Raporu”

www.tdk.gov.tr."Türk Dil Kurumu Büyük Sözlük"